فاصله کانونی و نوع لنز دو بحث بسیار مهم در انتخاب دوربین مناسب برای عکاسی است. چراکه هر لنز و جزئیات وابسته به آن مناسب برای شاخه های خاصی از عکاسی هستند. از این طریق خواهیم توانست به واسطه آنها یک تصویر زیبا از سوژه به ثبت برسانیم. به عنوان مثال فاصله‌ی کانونی و نوع لنزی که برای عکاسی حیات وحش استفاده میشود مسلما با عکاسی از محصولات کاملا متفاوت است. در ادامه به بررسی این دو مفهوم می‌پردازیم.
فاصله کانونی
حتما در علوم راهنمایی و فیزیک دبیرستان با بحث فاصله‌ی کانونی تا حدی آشنا هستید. در واقع این فاصله به میزان همگرایی فوکوس یا واگرایی (دیفیوز) شدن پرتوهای نور گفته میشود که در همه‌ی سیستم‌های نوری مانند عدسی دوربین‌های عکاسی وجود دارد. این فاصله ارتباط معکوسی با قدرت و تمرکز نور دارد. به بیان دیگر هر چه فاصله کانونی، کمتر باشد، قدرت و تمرکز نور بیشتر و هر چه این فاصله بلندتر باشد، قدرت و تمرکز نور کمتر میشود. نقطه کانونی نیز محلیست که شعاع‌های نوری از لنز عبور کرده و به طرف محور مرکزی شکسته می‌شوند، جمع می‌شوند.
اگر به لنزهای دوربین دقت کنید، متوجه میشوید که بر روی هر لنز دو عدد درج شده است که بیانگر فاصله‌ی کانونی است. به معنای دیگر این فاصله‌ی بیانگر فاصله‌ی میان مرکز اپتیکی لنز تا مرکز کانونی است. هنگامی که شما بر روی سوژه خاصی زوم می‌کنید درواقع این فاصله را تغییر می‌دهید. هر چه سوژه مورد نظر شما دورتر باشد فاصله‌ی کانونی بیشتر و هر چه نزدیک‌تر فاصله کمتر است. در شرایط مساوی عکسی که با فاصله‌ی کانونی کمتر گرفته شده باشد، کیفیت بهتری دارد.
فاصله کانونی و لنز های عکاسی
پس همانطور که گفته شد عددی که بر روی لنز درج شده بیانگر فاصله‌ی کانونی آن است. به عنوان مثال لنزی که بر روی آن عدد 50mm حک شده درواقع دارای فاصله کانون 50 میلیمتر یا همان 5 سانتی‌متر است. هنگامی که لنز دوربین عکاسی در حالت بی‌نهایت قرار میگیرد، فاصله‌ای که میان حسگر و مرکز لنز وجود دارد را فاصله‌ی کانونی می‌گویند. این فاصله معمولاً بر حسب میلی متر (mm) نشان داده می شود، توصیف اصلی لنز عکاسی است.
لازم به ذکر است که این اندازه گیری طول واقعی لنز نیست. بلکه محاسبه فاصله‌نوری از نقطه‌ای است که اشعه های نور به هم نزدیک شده و یک تصویر واضح از یک شی به سنسور دیجیتال یا فیلم 35 میلی متر در صفحه کانونی دوربین را ایجاد می‌کنند. با این توضیحات پس فاصله‌ی کانونی لنز هنگامی مشخص می‌گردد که لنز در بی‌نهایت متمرکز شده باشد.
اهمیت فاصله‌ی کانونی
همانطور که میدانید زاویه دید یکی از بحث های بسیار مهم و پر اهمیت در عکاسی است. وظیفه اصلی فاصله کانونی، مشخص کردن زاویه دید است. اما رابطه معکوسی پیشتر به آن اشاره کردیم را نیز فراموش نکنید. این رابطه بیانگر آن است که هرچه فاصله‌ی کانونی یک لنز بیشتر میشود زاویه دید آن کمتر و محدود تر می‌گردد؛ و بلعکس. اگر فاصله‌ی کانونی شما زیاد باشد تصاویر را بزرگتر و اگر کم باشد تصاویر را کوچکتر خواهید دید.
همچنین این فاصله در بحث عمق میدان تاثیر گذار است. درواقع با افزایش فاصله کانونی عمق میدان کم میشود. البته این حالت نیز وجود دارد که تصویری که توسط یک دوربین با سنسور کوچکتر عکاسی میشود عمق میدان متفاوتی نسبت به یک عکس گرفته شده با حسگر تمام فرم داشته باشد. برای درک بهتر این مفهوم لازم است یادآور شویم که یک دوربین تنها قادر است لنز خود را بر روی یک نقطه تک فوکوس کند. اما ناحیه‌ای وجود خواهد داشت که در جلو و پشت این نقطه فوکوس امتداد یافته که هنوز هم واضح و شارپ به نظر می‌رسد. این منطقه تحت عنوان عمق میدان (depth of field یا DoF) شناخته میشود که اندازه آن نیز متغییر است.
فاصله کانونی در لنز زوم و پرایم
از انواع لنزهایی که در عکاسی وجود دارند میتوان به لنز پرایم و لنز زوم اشاره کرد. لنزهای پرایم دارای فاصله کانونی ثابت و لنزهای زوم یا همان بزرگنمایی دارای فاصله‌ی کانون متغیر هستند. از جمله مزایای هر کدام از این لنزها به شرح زیر است:
مزایای لنز زوم:
لنز زوم یا بزرگنما قابلیت انعطاف پذیری بالایی دارند. هنگامی که از سوژه های گوناگونی مانند مناظر و پرتره ها عکاسی می‌نمایید، بهترین انتخاب برای عکاسی از هر دو موقعیت، لنز زوم است. با استفاده از این لنز تعداد دفعاتی که باید لنز را تغییر دهید کاهش می‌یابد. این موضوع خود باعث صرفه جویی در وقت شده و احتمال ایجاد گرد و غبار در جعبه آینه دوربین یا حسگر محدود میشود.
مزایای لنز پرایم:
لنزهای پرایم به لنزهای فاصله کانونی ثابت نیز شناخته میشود. اصلی ترین مزیت این لنزها در اندازه و وزن آنها و همچنین حداکثر دیافراگم یا f ثابت آنهاست. لنزهای پرایم نسبت به لنزهای بزرگنمایی زوم، جمع و جورتر و سبک‌تر هستند. همچنین این لنزها بیشترین دیافراگم بزرگتر (f / 1.4 تا f / 2.8) را دارند.
این موضوع در هنگام عکسبرداری در شرایط کم نور یک مزیت محسوب میشود. چراکه احتمال نگه داشتن دوربین و انجماد سوژه بدون لرزش و تاری را در اثر نوردهی بیشتر افزایش می‌دهد.
عکاسی بوسیله از لنزهای پرایم با دیافراگم باز همچنین بدین معناست که می‌توانید یک عمق میدان کم داشته باشید که برای عکاسی در مواردی که پس زمینه نرم‌تر یا تاری دارید (همچنین بوکه) مفید خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقاله آموزش کاربرد انواع لنز در عکاسی مراجعه نمایید.